BRONZA DAVRI
m. avv. 3-2 m. y.
Sopolli madaniyati qabristonlari
Yodgorliklar Samarqanddan 60 km janubi-g‘arbda, Jomsoy yaqinidagi Qoratepa tog‘ oldi
kengligida joylashgan. Birinchi topilmalar 1994-yilda mahalliy o‘lkashunos A. Yorqulov
tomonidan topilgan. 1998-yilda N. A. Avanesova, Sh. B. Shaydullayev, A. E. Berdimuradov
(arxeologiya instituti) tomonidan 6 ta manzil o‘rganildi va ularda bronza davri moddiy
madaniyati materiallari aniqlandi. E’tiborlisi shundaki, mil. avv. II ming yillikga oid qadimgi
qishloq xo‘jaligi sivilizatsiyalari dasht guruhiga tegishli turli davrlarga tegishli qabrlar ochildi.
Barcha topilmalar xususiy yer uchastkalarida qishloq xo‘jaligi va qurilish ishlari vaqtida
qishloq aholisi tomonidan topilgan. Qishloqning janubi-sharqiy chekkasida joylashgan
Galasherik nomi bilan mashhur bo‘lgan tabiiy tepalikda qayd etilgan qabr qoldiqlarining
joylashuvi diqqatga sazovordir. Bu yerda 4 ta qabr qayd etilgan bo‘lib, ulardan uchtasi
sopolli madaniyatiga tegishli, qolgan bitt a qabr esa Andronov jamoasining Fyodorov
madaniyatiga xosdir. Bu haqda qabrdan topilgan qo‘ng‘iroq voronka shaklidagi kumush
sirg‘alar va kermika guvohlik beradi. Qabrlarda chap va o‘ng tomonga yonbosh bukchaygan
holda mayitlar yotqizilgan. Ikki qabrning inventarizatsiyasida ham androndan oldingi
madaniyat (keramika, bir qirrali pichoq) ham janubiy vohalardagi jamoalar (sopolli-keleli
tipidagi keramika, ko‘zgu va to‘g‘nag‘ich) belgilari aniq ko‘rsatilgan. Bronza davrida shimol
chorvador qabilalari va Janub dehqonlari bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lganligini bir
qator omillar ko‘rsatadi. Bunga Zarafshon vodiysining qulay muhiti va hududning boy tabiiy
resurslari, bo‘lgan mis, qalay va oltin konlarining ko‘pligidir. Turli madaniyat elementlarning
murakkab dinamikasi bronza davrida madaniy izolyatsiya mavjud bo‘lmaganligini ko‘rsatadi.
kengligida joylashgan. Birinchi topilmalar 1994-yilda mahalliy o‘lkashunos A. Yorqulov
tomonidan topilgan. 1998-yilda N. A. Avanesova, Sh. B. Shaydullayev, A. E. Berdimuradov
(arxeologiya instituti) tomonidan 6 ta manzil o‘rganildi va ularda bronza davri moddiy
madaniyati materiallari aniqlandi. E’tiborlisi shundaki, mil. avv. II ming yillikga oid qadimgi
qishloq xo‘jaligi sivilizatsiyalari dasht guruhiga tegishli turli davrlarga tegishli qabrlar ochildi.
Barcha topilmalar xususiy yer uchastkalarida qishloq xo‘jaligi va qurilish ishlari vaqtida
qishloq aholisi tomonidan topilgan. Qishloqning janubi-sharqiy chekkasida joylashgan
Galasherik nomi bilan mashhur bo‘lgan tabiiy tepalikda qayd etilgan qabr qoldiqlarining
joylashuvi diqqatga sazovordir. Bu yerda 4 ta qabr qayd etilgan bo‘lib, ulardan uchtasi
sopolli madaniyatiga tegishli, qolgan bitt a qabr esa Andronov jamoasining Fyodorov
madaniyatiga xosdir. Bu haqda qabrdan topilgan qo‘ng‘iroq voronka shaklidagi kumush
sirg‘alar va kermika guvohlik beradi. Qabrlarda chap va o‘ng tomonga yonbosh bukchaygan
holda mayitlar yotqizilgan. Ikki qabrning inventarizatsiyasida ham androndan oldingi
madaniyat (keramika, bir qirrali pichoq) ham janubiy vohalardagi jamoalar (sopolli-keleli
tipidagi keramika, ko‘zgu va to‘g‘nag‘ich) belgilari aniq ko‘rsatilgan. Bronza davrida shimol
chorvador qabilalari va Janub dehqonlari bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lganligini bir
qator omillar ko‘rsatadi. Bunga Zarafshon vodiysining qulay muhiti va hududning boy tabiiy
resurslari, bo‘lgan mis, qalay va oltin konlarining ko‘pligidir. Turli madaniyat elementlarning
murakkab dinamikasi bronza davrida madaniy izolyatsiya mavjud bo‘lmaganligini ko‘rsatadi.
- Avanesova, N. A. Ancient miners of Zeravshan [Drevniye gornyaki Zeravshana] // Journal Archaeology of Uzbekistan. Samarkand-Tashkent: Fan, 2012. No. 1(4). PP. 3-35.
- Avanesova, N. A. Ceramics from the sett lement of miners and metallurgists near the Zeravshan [Keramika poseleniya gornyakov-metallurgov Zeravshana] // IMKU. Issue 39. Samarkand: Fan, 2015. PP. 47-62.
- Avanesova, N. A. Mining and metallurgical production of Zeravshan [Gornoye delo i metallurgiya proizvodstva Zeravshana] // Materials of the Republican conference «Markaziy Osiye tarikhi va archeologiyasi muammolari». Part 1. Samarkand: SamSU Publishing House, 2018.PP. 12-17.
- Avanesova, N. A. Mining and metallurgical production of Zeravshan [Gornoye delo i metallurgiya proizvodstva Zeravshana] // Materials of the Republican conference «Markaziy Osiye tarikhi va archeologiyasi muammolari». Part 1. Samarkand: SamSU Publishing House, 2018.PP. 12-17.
